อุปสรรคที่มือใหม่ล้วนเจอ… “โซโล่ยังไงดี?”
ก่อนหน้านี้ ในโพสต์ [อุปสรรคที่มือใหม่ล้วนเจอ… “โซโล่ยังไงดี?”] ผมเคยเกริ่นไปว่าสิ่งที่มือใหม่เพิ่งหัดคงจะได้ยินบ่อย ๆ เวลาหัดอิมโพรไวส์ คือต้องรู้จักสร้างประโยค สร้างวลี สร้างเรื่องราวของตัวเอง แล้วเอาเข้าจริงจะสร้างมันขึ้นมาอย่างไรดี มันพอจะมีวิธีการอะไรมั้ยที่จะเป็นหลักจับต้องให้การสร้างเรื่องราวของเรานั้นสะดวกขึ้น
แล้วผมก็ให้คำแนะนำเกี่ยวกับวัตถุดิบ 4 อย่างไปใช่ไหมครับ
I. Arpeggio (Broken Chord)
II. Scale
III. Chromatic Scale
IV. Rhythmic Idea
เดี๋ยววันนี้เราจะมาขยายความในส่วนของ II. Scale เพิ่มเติมกันครับ
II. Scale
เราสามารถนำบันไดเสียงที่สัมพันธ์กับคอร์ดนั้น ๆ มาใช้ในการสร้างทำนองขณะบรรเลงคอร์ดนั้น ๆ ได้ครับ อันนี้ก็ไม่ยากใช่มั้ยครับ เช่น คอร์ด D-7 และคอร์ด G7 ในกุญแจเสียง C Major สัมพันธ์กับบันไดเสียง D-Dorian และ G-Mixolydian ตามลำดับ เราก็สามารถนำแต่ละบันไดเสียงมาสร้างทำนองในขณะที่บทเพลงกำลังดำเนินอยู่บนช่วงคอร์ดนั้น ๆ ได้
แต่สิ่งที่ทำให้ดนตรีแจ๊สน่าสนใจขึ้นมาอีกก็คือ ดนตรีแจ๊สสามารถที่จะมองเพลงเป็นช็อตต่อช็อตตามคอร์ดที่กำหนดไว้ได้ด้วย ยกตัวอย่างเช่น ขณะที่เพลงดำเนินอยู่บน ‘คอร์ด G7’ หากมองภาพรวมกว้าง ๆ ว่าเป็นเพลงในกุญแจเสียง C Major และคิดแบบ Diatonic, คอร์ด G7 นี้จะต้องสัมพันธ์กับบันไดเสียง G-Mixolydian แต่… หากมองเฉพาะจุด เป็นช็อต เฉพาะตรง คอร์ด G7 เราสามารถหาบันไดเสียงอื่น ๆ ที่สัมพันธ์กับคอร์ด G7 นอกเหนือจาก Diatonic มาใช้ได้อีกมากมาย หรือพูดอีกอย่างก็คือ บันไดเสียงอะไรก็ได้ที่สามารถสร้างคอร์ด G7 ได้ ไม่ว่าจะบันไดเสียง G-Phrygian Dominant, G-Altered, G-H/W Diminished ฯลฯ ใช้ได้หมด
พอมีตัวเลือกมากขึ้นก็เท่ากับว่าความเป็นไปได้ในการสร้างสีสันให้กับเพลงก็เพิ่มมากขึ้นตาม แต่ขณะเดียวกัน โอกาสที่จะสร้างเสียงที่เพี้ยนไปจากความคุ้นเคยของคนทั่วไปก็จะตามมาเช่นกัน เช่น จากตัวอย่างที่กล่าวอธิบายในหน้า 2/7 ขณะที่เพลงดำเนินอยู่บน ‘คอร์ด G7’ หากมองภาพรวมกว้าง ๆ ว่าเป็นเพลงในกุญแจเสียง C Major และคิดแบบ Diatonic, คอร์ด G7 นี้จะต้องสัมพันธ์กับบันไดเสียง G-Mixolydian แต่… หากมองเฉพาะจุด เป็นช็อต เฉพาะตรง คอร์ด G7 เราสามารถหาบันไดเสียงอื่น ๆ ที่สัมพันธ์กับคอร์ด G7 นอกเหนือจาก Diatonic มาใช้ได้อีกมากมาย หรือพูดอีกอย่างก็คือ บันไดเสียงอะไรก็ได้ที่สามารถสร้างคอร์ด G7 และสมมติว่าเราเลือกใช้บันไดเสียง G-H/W Diminished ก็จะเกิดโน้ตนอกบันไดเสียง (เมื่อมองภาพรวมจากกุญแจเสียง C Major) มากมาย ซึ่งหากเราใช้เสียงเหล่านี้ไม่ถูกเวลา ก็อาจมีโอกาสสร้างความแปร่งได้ เรื่องนี้มีหลายปัจจัย ขึ้นอยู่กับสไตล์เพลง บริบทเพลง รสนิยมผู้บรรเลงและผู้ฟัง ฯลฯ เป็นสิ่งที่ต้องศึกษาและทดลองดูครับ แต่เบื้องต้น ก็ขอแนะนำเหมือนหัวข้อ I. Arpeggio ครับ คือพยายามเลือก Target Tone หรือโน้ตเป้าหมายที่ดีในจังหวะสำคัญครับ
Target Tone
โดยโน้ตทั้งหมดใน Chord Tone นี่แหละครับ ที่จะเป็น Target Tone หรือโน้ตเป้าหมายที่ดี สำหรับด่านแรก ให้โน้ตเหล่านี้เป็นโน้ตที่เราจะมุ่งเข้าหาเวลาที่เราสร้างเรื่องราว สร้างประโยคโซโล่หรืออิมโพรไวส์ด้วยเทคนิคและวิธีการต่างๆ นี่ก็จะเป็นสิ่งที่เราได้เมื่อคุ้นชินกับการฝึกฝน Arpeggio ครับ (และเมื่อมีความรู้ความเข้าใจเรื่องโน้ต Tension ด้วย ก็จะมีตัวเลือกสำหรับโน้ตเป้าหมายเพิ่มมากขึ้น)
ทำอย่างไรให้การใช้ Scale ดูไม่เหมือนแค่ไล่บันไดเสียง?
แน่นอนว่าในความเป็นจริง ถ้าเราแค่ไล่โน้ตตามบันไดเสียงเรียงติดกันไปมาอยู่แค่นั้น มันก็จะเหมือนเป็นแบบฝึกไล่บันไดเสียงขึ้นลง ซึ่งจริง ๆ แล้วไม่ใช่เรื่องผิด แต่ถ้าเราต้องการสร้างเรื่องราว สร้างอารมณ์ มันก็ควรจะมีการขึ้นลงกระโดดข้ามไปมาแทรกระหว่างการไล่โน้ตบ้าง
นึกภาพเราเดินขึ้นหรือเดินลงบันได ถ้าเราเดินขึ้นลงทีละสองขั้นบ้าง สามขั้นบ้าง กลับไปกลับมาบ้าง มันก็ดู “มีอะไร” มากกว่าเดินทีละขั้นไปเรื่อย ๆ จนถึงปลายทางใช่มั้ยครับ (แต่อย่าไปทำในโลกจริงนะ อันตราย เดี๋ยวตกบันได 555 ตัวอย่างนี้เอาแค่ในโลกจินตนาการพอ)
ดังนั้น จริง ๆ ไม่ใช่เรื่องยากอะไร แค่เราควรฝึกบันไดเสียงด้วยวิธีการอื่น ๆ นอกเหนือจากการไล่โน้ตไปทีละขั้นอย่างเดียวบ้าง โดยในตัวอย่างข้างบน เป็นการเล่นบันไดเสียง Bb Major โดยไล่ขึ้นไล่ลงเป็นขั้นคู่ 3 ครับ เมื่อคุ้นเคยแล้วก็อาจเอามาผสมกันแบบตัวอย่างข้างล่าง
หรืออาจจะไล่ขึ้นไล่ลงเป็น Traid ภายในบันไดเสียง พอชำนาญแล้วก็อาจไล่เป็นคอร์ด
แล้วเราก็นำการเคลื่อนที่เป็นขั้นคู่ หรือทรัยแอด หรือคอร์ดเหล่านี้นี่แหละ มาแทรก สลับ ใช้ร่วมกับการไล่บันไดเสียงธรรมดา แค่นี้ก็ช่วยให้การไล่บันไดเสียงดูมีความเป็นโซโล่ขึ้นมาได้
ดังนั้น ต่อไป เวลาฝึกซ้อมบันไดเสียง แทนที่จะไล่โน้ตขึ้นลงทีละขั้นแบบที่ผ่าน ๆ มา ลองฝึกไล่ขึ้นไล่ลงในรูปแบบอื่น ๆ ตามที่ให้ไอเดียไว้ดูครับ แล้วก็ลองนำมาใช้ร่วมกับการเลือกโน้ตเป้าหมายในจังหวะสำคัญดูด้วยนะครับ
ผมเคยทำแบบฝึกเป็น PDF แจกฟรีเกี่ยวกับหัวข้อนี้ไว้ 2 อัน (ณ ตอนนี้) ถ้าสนใจก็ลองไปดูและ Download กันได้นะครับ ขอบคุณครับ
หวังว่าเนื้อหาโพสต์นี้จะเป็นประโยชน์ไม่มากก็น้อยนะครับ
เดี๋ยวโพสต์ต่อๆไป จะมาขยายความในส่วนของวัตถุดิบอื่นๆอีกครับ
ขอบคุณที่อ่านมาจนจบนะครับ!
ไว้จะทยอยแนะนำเกร็ดอื่น ๆ อีกเรื่อย ๆ ครับ
yo23takahashi