ในบทความก่อนหน้านี้ [นั่นก็จังหวะ นี่ก็จังหวะ อะไรเป็นยังไง] ผมได้อธิบายคำศัพท์ต่างๆ ที่เกี่ยวกับ “จังหวะ” ไป ซึ่งหวังว่าจะช่วยให้ผู้อ่านเห็นภาพได้ดีขึ้นนะครับ
ทีนี้ มันมีคำศัพท์เกี่ยวกับ “จังหวะ” อยู่อีกคำที่ผมเชื่อว่าพวกเรานักดนตรีมักจะใช้กันบ่อยๆ นั่นก็คือคำว่า “Groove” / “เล่นได้ไม่กรู๊ฟพอ” อะไรแบบนี้ น่าจะเคยได้ยินกันบ้างนะครับ
ก่อนเข้าเรื่อง ผมบอกเหตุผลที่ไม่ลงคำนี้ไว้ในบทความก่อนก็แล้วกัน นั่นคือคำว่า “Groove” ไม่ใช่ศัพท์วิชาการที่ใช้กันในทางทฤษฎีตามแบบแผนดั้งเดิมของดนตรีตะวันตกครับ แล้วอีกเหตุผลคือจำนวนหน้าไม่พอด้วยครับ 555
Rhythm | จังหวะ
ขออธิบายคำนี้อีกทีแล้วกันนะครับ ครั้งก่อนก็ไม่ได้แปะตัวอย่าง
Rhythm (จังหวะ) คือองค์ประกอบของดนตรีในมิติของเวลา โดยเป็นรูปแบบของเสียงและความเงียบ ไม่ว่าจะเป็นความสั้นยาวของเสียง (จากตัวโน้ตต่างๆ) หรือความสั้นยาวของความเงียบ (จากตัวหยุดต่างๆ) ระยะเวลาของโน้ต การพักโน้ตต่างๆ ที่ถูกนำมาเรียงลำดับและรวมกันเป็นรูปแบบ
เช่น จากรูปตัวอย่างข้างต้นนี้ เราสามารถพูดได้ว่าทั้ง 3 บรรทัดมีโน้ตเหมือนกัน แต่ Rhythm ต่างกัน
นั่นคือทั้ง 3 บรรทัดมีโน้ตที่เหมือนกัน แต่โน้ตเหล่านี้ในแต่ละบรรทัดนั้นถูกจัดวางเสียงและความเงียบ ความสั้นความยาวต่างๆ แตกต่างกัน
Rhythm จึงอาจหมายถึงรูปแบบจังหวะที่เป็นลีลาเฉพาะของเพลงสไตล์ใดสไตล์หนึ่งด้วย
เช่น Calypso rhythm (จังหวะแบบคาลิปโซ),
ตัวอย่างโน้ตจาก Hyacinth : https://en.m.wikipedia.org/wiki/File:Calypso_dance_pattern.png
Salsa rhythm (จังหวะแบบซัลซา)
ตัวอย่างโน้ตจาก Hyacinth : https://en.m.wikipedia.org/wiki/File:Salsa_dance_pattern.png
Rhythm มีความหมายโดยรวมในมิติของเวลาที่ค่อนข้างกว้าง
Groove
ส่วนคำว่า Groove ในดนตรีนั้นค่อนข้างมีความใกล้เคียงคำว่า Rhythm แต่จะมีสิ่งที่เป็นนามธรรมเพิ่มเข้ามา นั่นคือเรื่องของ “ความรู้สึก” หรือ “Feel”
ตรงนี้จะขออ้างอิงนิยามของคำว่า ‘Groove’ จากแหล่งต่างๆ จำนวนนึงนะครับ
“Groove is the combined affect of beat and rhythm on the body; it is a word that describes how our body responds to music with movement.”
MRAMUSICPLACE. “Rhythm, Beat, and Groove: What’s the Difference?.” Accessed Dec 11, 2023. https://mramusicplace.net/2015/01/14/rhythm-beat-and-groove-whats-the-difference/#:~:text=Groove%20is%20the%20combined%20affect,responds%20to%20music%20with%20movement.
“Groove เป็นผลรวมของ Beat และ Rhythm ที่มีต่อร่างกาย; มันคือคำที่อธิบายว่าร่างกายของเราตอบสนองต่อดนตรีด้วยการเคลื่อนไหวอย่างไร”
“Groove is often described as a quality of persistently repeated rhythmic units. It can be felt as a sensation in the body that makes you want to move. It is the underlying feeling that makes you tap your foot or nod your head to the beat.”
Alex Watley. “Groove in Music: A Beginner’s Guide.” Accessed Dec 11, 2023. https://www.ac3filter.net/what-is-groove-in-music/
“Groove มักถูกอธิบายว่าเป็นคุณภาพของหน่วยจังหวะที่ถูกทำซ้ำอย่างต่อเนื่อง เราสามารถรับรู้มันได้ในลักษณะของความรู้สึกในร่างกายที่ทำให้คุณอยากจะเคลื่อนไหว มันคือฐานความรู้สึกที่ทำให้คุณต้องตบเท้าหรือโยกหัวตามจังหวะ”
“グルーヴという言葉は、音楽シーンのみならず日常的にもいろいろな意味で使われています。音楽知覚・認知の研究では、音楽を聴いて身体を動かしたくなる感覚という定義が多くみられます。グルーヴ感の程度について、さまざまな曲を評定した研究では、最もグルーヴ感があるとされた曲はスティービー・ワンダーの「Superstition」（「迷信」）でした。また、グルーヴという言葉自体は、音楽ジャンルとある程度結びついているようです。とくに、ジャズやファンク、ソウル、ロックなどで用いられています。”
Satoshi Kawase. “グルーヴとは何か.” Accessed Dec 11, 2023. https://www.yamaha-mf.or.jp/onkenscope/kawasesatoshi3_chapter2/
“คำว่า ‘Groove’ ถูกใช้ไม่เพียงแต่ในวงการดนตรีเท่านั้น แต่ยังใช้ในหลายๆ ความหมายในชีวิตประจำวันด้วย โดยในงานวิจัยเกี่ยวกับการรับรู้ทางดนตรีนั้น เรามักพบเห็นการนิยาม ‘Groove’ ว่าเป็นความรู้สึกที่ทำให้ต้องการขยับร่างกายเมื่อฟังดนตรี ซึ่งในการวิจัยที่ให้คะแนนเกี่ยวกับระดับความรู้สึกถึง Groove ในเพลงต่างๆ พบว่าเพลงที่ถือกันว่ามีความรู้สึกถึง Groove มากที่สุดคือเพลง ‘Superstition’ ของ Stevie Wonder. นอกจากนี้ คำว่า ‘Groove’ นั้นดูเหมือนว่าจะมีความเกี่ยวข้องผูกกับแนวดนตรีบางประเภทด้วย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในแนวเพลง Jazz หรือ Funk, Soul, Rock เป็นต้น”
รูปภาพ Stevie Wonder จาก Los Angeles Times : https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Stevie_Wonder_1975_(cropped).jpg
จากนิยามของคำว่า ‘Groove’ ที่ผมนำมาอ้างอิงจำนวนนึง จะเห็นได้ว่า คำว่า ‘Groove’ มีความสัมพันธ์กับเรื่องของความรู้สึกที่เป็นนามธรรมเข้าร่วมด้วย และความรู้สึกเหล่านั้นตอบสนองออกมาทางร่างกายอย่างไร
เพลง ‘Superstition’ ของ Stevie Wonder ที่ถูกกล่าวถึงในแหล่งอ้างอิงที่ 3 ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของบทความจาก Blog ในเครือ YAMAHA เป็นเพลงที่ผมเองก็เชื่อว่าไม่ว่าใครก็ตามที่ได้ฟังก็น่าจะมีอะไรที่ดลให้ร่างกายมันต้องขยับสักนิดแหละ อยากโยกตาม อยากกระดิกเท้า อยากเคาะนิ้ว หรืออะไรก็ตามแต่ที่ร่างกายมันจะต้องเคลื่อนไหว นั่นคือสิ่งที่แสดงว่าเพลงนี้มี ‘Groove’
เคลียร์ให้ชัดกว่านี้อีกหน่อยว่า ‘Groove’ ไม่จำเป็นว่าจะต้องเกิดแค่ในเพลงมันส์ๆ จัดจ้าน เพลงเต้นเท่านั้น หากอ้างอิงจากคำนิยามแล้ว เพลงช้าก็ถือว่าเกิด ‘Groove’ ได้ เพลงหวาน หรือเพลงชิว นั่งฟังในร้านกาแฟ ก็มี ‘Groove’ ได้ ถ้ามันมีอะไรที่ตอบสนองให้เกิดปฏิกิริยาบางอย่างกับร่างกายของเรา ฟังแล้วร่างกายเรามันโยกตามจังหวะ กระดิกเท้า เคาะนิ้ว ฯลฯ
เคยมั้ยที่เวลาฟังบางวงเล่นดนตรีสด แล้วเรารู้สึกว่ามันมีอะไรบางอย่างที่ขัดใจเราให้โยกตามลำบาก หรืออาจจะโยกแหละ แต่มันไม่คลิกหรือรู้สึกมีอะไรบางอย่างที่ไม่ลงล็อค ไม่พอดีกัน นั่นแหละ คืออาการที่มักพูดกันว่า “ไม่มีกรู๊ฟ” “กรู๊ฟไม่พอ” ซึ่งมันเกิดได้จากหลายปัจจัย เช่น อาจเกิดจากนักดนตรีในวงแต่ละคนเล่นจังหวะเหลื่อมกันเล็กน้อย ทำให้ชีพจรจังหวะที่อยู่แกนกลางไม่แข็งแรง คนฟังก็จับไม่ถูก หรือ อาจเกิดจากตัวคนฟังเองที่ไม่คุ้นชินกับแนวดนตรีนั้น ทำให้จับจุดไม่ถูก เป็นต้น คือมันก็เป็นอะไรที่ค่อนข้างยากเหมือนกันในการตัดสินแบบชี้ขาด เพราะเป็นเรื่องของความรู้สึก และความรู้สึกแต่ละคนคงไม่เหมือนกัน
อย่างไรก็ตาม คำว่า ‘Groove’ เริ่มมาถูกใช้กันในช่วงเพลงยุคสมัยใหม่ เราจึงไม่พบคำว่า ‘Groove’ ในทฤษฎีดนตรีตามแบบแผนดั้งเดิมของดนตรีตะวันตกนั่นเอง
.
.
.
Content นี้เป็นการสรุปเนื้อหาแบบกระชับ สรุปรวบรัด ไม่ได้ครอบคลุมรายละเอียดทั้งหมด
ดังนั้น ถ้ามีโอกาสก็อยากให้ศึกษารายละเอียดที่ลึกกว่านี้กันครับ : )
อย่าปักใจเชื่อผมทั้งหมด และต้องหมั่นศึกษากันเองด้วยนะครับ : ) ขอบคุณครับ ✌︎
yo23takahashi
บรรณานุกรม;
Alex Watley. “Groove in Music: A Beginner’s Guide.” Accessed Dec 11, 2023. https://www.ac3filter.net/what-is-groove-in-music/
MRAMUSICPLACE. “Rhythm, Beat, and Groove: What’s the Difference?.” Accessed Dec 11, 2023. https://mramusicplace.net/2015/01/14/rhythm-beat-and-groove-whats-the-difference/#:~:text=Groove%20is%20the%20combined%20affect,responds%20to%20music%20with%20movement.
Satoshi Kawase. “グルーヴとは何か.” Accessed Dec 11, 2023. https://www.yamaha-mf.or.jp/onkenscope/kawasesatoshi3_chapter2/