<ว่าด้วยเรื่องของจังหวะ-3>
หัวข้อครั้งนี้เป็นประเด็นต่อเนื่องจากครั้งล่าสุดที่ได้พูดถึงเรื่อง “วิธีคิดค่าความยาวตัวโน้ต”
ในโพสต์ก่อน เราก็ได้ทราบถึงวิธีคิดค่าความยาวของโน้ตแต่ละตัวกันไปแล้ว ว่าในกรณีที่ไม่มีเครื่องหมายกำหนดจังหวะ เราจะใช้วิธีเทียบเคียงค่าความยาวซึ่งกันและกัน โดยเพิ่มลดตามอัตราส่วน 2 เท่า แล้วยกกำลังไปเรื่อย ๆ ( 2² = 4 เท่า / 2³ = 8 เท่า … ) เช่น โน้ตตัวกลมมีค่ามากกว่าโน้ตตัวขาว 2 เท่า มีค่ามากกว่าโน้ตตัวดำ 4 เท่า มีค่ามากกว่าโน้ตเขบ็ตหนึ่งชั้น 8 เท่า โน้ตตัวขาวมีค่ามากกว่า โน้ตตัวดำ 2 เท่า มีค่ามากกว่าโน้ตเขบ็ตหนึ่งชั้น 4 เท่า มีค่ามากกว่าโน้ตเขบ็ตสองชั้น 8 เท่า
หรืออาจจำว่าโน้ตตัวกลมมีค่าเท่ากับโน้ตตัวขาว 2 ตัว มีค่าเท่ากับโน้ตตัวดำ 4 ตัว มีค่าเท่า กับโน้ตเขบ็ตหนึ่งชั้น 8 ตัว โน้ตตัวขาวมีค่าเท่ากับโน้ตตัวดำ 2 ตัว มีค่าเท่ากับโน้ตเขบ็ตหนึ่งชั้น 4 ตัว มีค่าเท่ากับโน้ตเขบ็ตสองชั้น 8 ตัว ก็ได้เช่นกัน
โดย “การแบ่งกลุ่มย่อยจังหวะ” เป็นเรื่องที่สัมพันธ์กับรายละเอียดในย่อหน้าข้างต้น
จังหวะในมิติต่างๆ ที่เกิดขึ้นในบทเพลงนึงนั้นมีหลากหลายมาก โดยส่วนใหญ่แล้วก็มักจะมีจังหวะหลักจังหวะย่อยปะปนระคนกันไปซึ่งเป็นสิ่งหนึ่งที่สร้างสีสันให้บทเพลง ใช่ว่าเพลงที่ใช้โน้ตที่มีค่าความยาวอยู่ประเภทเดียวต่อเนื่องกันตลอดเพลงจะไม่มี แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าบทเพลงโดยส่วนใหญ่นั้นมีจังหวะสั้นยาวจังหวะหลักจังหวะย่อยเกิดขึ้นสลับกันไป
เราสามารถแบ่งกลุ่มย่อยจังหวะให้กับตัวโน้ตแต่ละตัวได้ โดยแบ่งตัวโน้ตแต่ละระดับตามอัตราส่วน 1 : 2 ไปเรื่อยๆ ในแต่ละระดับถัดไปของโน้ตตัวหลักเดิม (หรือก็คือหาร 2 เท่าไปเรื่อยๆ ตามที่กล่าวไปในหน้าแรก)
จริง ๆ มันก็เป็นเรื่องเดียวกันกับผังนี้ที่แสดงให้ดูตั้งแต่โพสต์แรกที่พูดถึงเรื่องของจังหวะ
เพียงแต่ครั้งนี้เราจะพูดถึงในบริบทของการแบ่งกลุ่มย่อยจังหวะ (Beat Division)
การแบ่งกลุ่มย่อยจังหวะ (Beat Division)
ในบริบทของการแบ่งกลุ่มย่อยจังหวะนั้น เราต้องพูดถึง 2 กรณี คือ
- การแบ่งกลุ่มย่อยให้ตัวโน้ตปกติ : กลุ่มนี้เรียบง่าย เพียงแค่แบ่งไปตามอัตราส่วน 1 : 2 หรือ 2 ส่วนเท่ากัน (Simple Beat) ได้เรื่อยๆ ในแต่ละระดับ
- การแบ่งกลุ่มย่อยให้ตัวโน้ตประจุด : กลุ่มนี้เป็นกลุ่มที่โน้ตปกตินั้นมีค่าความยาวเพิ่มขึ้นอีกครึ่งหนึ่งของตัวมันจากการถูกประจุด (เรื่องโน้ตประจุดได้อธิบายไว้ในโพสต์ก่อน) จึงสามารถแบ่งออกได้เป็น 3 ส่วนที่เท่ากัน (Compound Beat) ในระดับแรก จากนั้นจึงแบ่งกลุ่มย่อยในระดับถัดไปที่อัตราส่วน 1 : 2 ไปเรื่อยๆ
ทั้งนี้ ยังมีกรณีของการแบ่งกลุ่มย่อยจังหวะในสัดส่วนแบบไม่ปกติด้วย โดยการแบ่งกลุ่มย่อยตามรูปตัวอย่างข้างต้นซึ่งเป็นการแบ่งกลุ่มย่อยจังหวะที่แบ่งตามสัดส่วนที่ลงตัวได้เรื่อยๆในแต่ละระดับ (หารลงตัว) นั้น จริงๆเชื่อว่าหลายคนคงทราบอยู่แล้ว …แต่…
ในส่วนของการแบ่งกลุ่มย่อยจังหวะในสัดส่วนที่ไม่ปกติ เช่น 5 บ้าง 7 บ้าง 9 บ้าง เชื่อว่ายังมีบางคนไม่แน่ใจว่าเราควรจะเลือกเขียนด้วยตัวโน้ตอะไร วันนี้จะทำให้กระจ่างครับ
การแบ่งกลุ่มย่อยจังหวะในสัดส่วนที่ไม่ปกติ
กรณีของการแบ่งสัดส่วนแบบไม่ปกติจากตัวโน้ตปกติ
(สมมติให้ตัวโน้ตหลักตั้งต้นเป็นโน้ตตัวดำ)
สังเกตได้ง่ายๆ ว่าเมื่อไหร่ก็ตามที่มีการแบ่งสัดส่วนได้เท่ากันหรือกลายเป็นกลุ่มย่อยระดับถัดไป จึงจะมีการเปลี่ยนตัวโน้ต และเราก็จะใช้โน้ตนั้นในการแบ่งสัดส่วนโน้ตจำนวนต่อๆไป จนกว่าจะมีการแบ่งสัดส่วนได้เท่ากันหรือกลายเป็นกลุ่มย่อยระดับถัดไปอีกจึงค่อยเปลี่ยนเป็นโน้ตตัวต่อไป
กรณีของการแบ่งสัดส่วนแบบไม่ปกติจากตัวโน้ตประจุด
(สมมติให้ตัวโน้ตหลักตั้งต้นเป็นโน้ตตัวดำประจุด)
กรณีของโน้ตประจุดนั้นอาจต้องจำเพิ่มเติมเล็กน้อยว่าเฉพาะช่วงที่แบ่งเป็น 2 โน้ตนั้น เราจะเลือกใช้ตัวโน้ตระดับถัดไปเขียนเลย ซึ่งถ้าตามตัวอย่างข้างต้นคือโน้ตเขบ็ตหนึ่งชั้น …แต่… ตั้งแต่การแบ่งเป็น 3 โน้ตที่เป็นการแบ่งสัดส่วนได้เท่ากันหรือกลายเป็นกลุ่มย่อยระดับถัดไป วิธีการก็จะสอดคล้องกับการแบ่งสัดส่วนของโน้ตปกติเช่นเดียวกรณีของการแบ่งสัดส่วนแบบไม่ปกติจากตัวโน้ตปกติ คือ เราจะใช้โน้ตนั้นในการแบ่งสัดส่วนโน้ตจำนวนต่อๆไป จนกว่าจะมีการแบ่งสัดส่วนได้เท่ากันหรือกลายเป็นกลุ่มย่อยระดับถัดไปอีกจึงค่อยเปลี่ยนเป็นโน้ตตัวต่อไป
หวังว่าจะช่วยให้ทุกคนเข้าใจการแบ่งกลุ่มย่อยจังหวะของโน้ต (Division, Subdivision) กันมากขึ้นนะครับ 🙂
ทั้งนี้ Content นี้เป็นการสรุปเนื้อหาแบบกระชับ ดังนั้นหากต้องการศึกษาอย่างละเอียดก็ควรที่จะหาหนังสืออ่านเพิ่มเติมนะครับ ✌︎ ขอบคุณครับ : )
ขอบคุณที่อ่านมาจนจบนะครับ!
ไว้จะทยอยแนะนำเกร็ดอื่น ๆ อีกเรื่อย ๆ ครับ
yo23takahashi
บรรณานุกรม;
วิบูลย์ ตระกูลฮุ้น. ทฤษฎีดนตรีตะวันตก. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2563.